آن‏گونه که یک باغبان، بوستانهاى سرسبز و گلهاى شاداب تربیت‏مى‏کند،

و آن‏گونه که یک کشاورز نمونه، مزرعه خود را به بهترین صورت‏مطلوب در مى‏آورد، و آن‏سان که یک اسب‏سوار، اسب خودش را به حرکتهاى مناسب و بجاو انعطاف پذیرى در مواقع مختلف و لازم، عادت مى‏دهد،

انسان هم باید به عنوان باغبان دل و جان، به «تربیت‏خویش‏»بپردازد.

آنچه در فرهنگ دینى ما به نام «تادیب نفس‏» مطرح است، همین‏ادب کردن و تربیت‏خویشتن است.

مگر همیشه باید به دیگران تذکر داد؟ خودمان که محتاج‏تریم.

مگر همیشه باید به کار و رفتار این و آن دقت کرد و خوب و بد راشناخت و تذکر داد و داورى کرد؟ خودمان هم بى‏نیاز از تذکر یا «ارزیابى‏خویش‏» نیستیم.

به یک نمونه از روشهاى تعلیمى و خودسازى از زبان حضرت على‏علیه السلام‏دقت کنیم که فرمود:

«کفاک ادبا لنفسک اجتناب ما تکرهه من غیرک‏

براى نشان دادن اینکه خودت را ادب و تربیت کرده‏اى، همین کافى‏است که از آنچه در دیگران بد و ناپسند مى‏دانى، اجتناب و پرهیز کنى.عجبا!... این حرف را سعدى هم به بیانى دیگر، از قول لقمان حکیم چنین‏آورده است:

«لقمان را گفتند: ادب از که آموختى؟

گفت: از بى‏ادبان! هر چه از ایشان در نظرم ناپسند آمد، ترک آن را برخودم لازم دیدم.»

حال، مى‏توانیم به خودمان نمره و امتیاز بدهیم:

آیا واقعا از آنچه در دیگران زشت و ناپسند مى‏دانیم، پرهیز مى‏کنیم؟مثلا اگر کسى به ما بى‏اعتنایى کند، یا پشت‏سر ما حرف بزند، یا نوبت ما راغصب کند، ناراحت مى‏شویم و اگر در ایام امتحان یا هنگام مطالعه، کسى‏مزاحم ما شود، او را بى‏فرهنگ و بى‏تعهد مى‏دانیم.

خودمان چگونه‏ایم؟... آیا مواظبیم که نسبت‏به دیگران بى‏احترامى وبى‏اعتنایى و غیبت و حق‏کشى و مزاحمت نداشته باشیم؟

مراعات این، نشانه «ادب‏» از دیدگاه حضرت على‏علیه السلام است.

اگر صفتى ناپسند است، در همه و از همه زشت است، حتى اگر در خودما باشد.

مگر ما با دیگران چه فرقى داریم؟

برخورد «کریمانه‏» با دیگران، مرتبه‏اى والاتر از کمال روحى را نشان‏مى‏دهد ونشانه عظمت‏روحى وهمت‏بلنداست واین یک‏«هنر بزرگ‏»است.

هنر آن نیست که بدى را با بدى، تندى را با تندى و خشونت را بارفتارى خشن‏تر، پاسخ دهى.

اگر «ظرفیت روح‏» و «کرامت نفس‏» داشتى و توانستى پرخاشها وخشونتهاى دیگران را با «متانت‏» و «نرمش‏» جواب دهى، آنگاه لذت‏پیروزى بدون لشگر و یاور را خواهى‏چشید و عقب‏نشینى حریف‏راخواهى‏دید.

امام سجادعلیه السلام از خدا توفیق مى‏طلبد که در برابر نیرنگ‏بازى وفریبکارى دیگران، خیرخواهانه برخورد کند و با آنان که کناره‏گیرى وجدایى پیش مى‏گیرند، احسان و نیکى کند و به محروم‏کنندگان بخشش‏کند، با قطع رحم کنندگان صله رحم داشته باشد، نسبت‏به کسانى که او را«غیبت‏» مى‏کنند، یاد نیکو داشته باشد و به جاى افشاى عیوبشان،خوبیهایشان را بازگوید، از خوبى‏ها تشکر کند و از بدیها چشم بپوشد .

این، همان برخورد «کریمانه‏» است که هنر مردان بزرگ و روحهاى‏متعالى و جانهاى پاک شده از غرور و منیت است و روح معاشرت زیبا درجامعه مکتبى است.

اگر کسى به تو بى‏مهرى و بى‏اعتنایى کرد، یا از تو به احترام یاد نکرد، یاخوبیهاى تو را نادیده گرفت، هم مى‏توانى بى‏اعتنایى و بى‏حرمتى وناسپاسى کنى، که همان «مقابله به مثل‏» است و از همه کس بر مى‏آید،هم مى‏توانى ضعف و خطاى او را نادیده بگیرى، احترام کنى، خوبیهایش‏را بگویى و تقدیر کنى، که این رفتار، «برخورد کریمانه‏» و یک «هنر» است.

دیدگاه‌های دیگران ()